Yılın ikinci yarısında beklenen daralma için güçlü sinyaller gelmeye başladı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) “Hizmet, Perakende Ticaret ve İnşaat Güven Endeksleri, Mayıs 2024” raporuna göre mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksi, bu ay perakende ticaret sektöründe yüzde 3.3 azalarak 111.7, inşaat sektöründe yüzde 0.3 azalarak 88.3 puana indi.
GÖZLER AVRUPA’DA
Ayrıca Merkez Bankası tarafından açıklanan “İktisadi Yönelim İstatistikleri ve Reel Kesim Güven Endeksi” raporuna göre Mayıs 2024’te mevsimsellikten arındırılmış reel kesim (imalat sanayi) güven endeksi önceki aya kıyasla 1.1 puan azalarak 102.4 puan oldu.
Endeksteki anket soruları incelendiğinde; gelecek üç aydaki ihracat siparişleri, son üç aydaki toplam siparişler, mamul mal stoku, sabit sermaye yatırım harcaması, gelecek üç aydaki üretim hacmi ve mevcut toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler, endeksi azalış yönünde etkiledi. Gözünü ihracat pazarına diken sanayici nakit akışına ve borçlara dikkat çekti.
İmalat sanayisinin önümüzdeki döneme dair beklentilerini değerlendiren Kocaeli Sanayi Odası Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, siparişlerde ve işlerde azalma sinyallerinin arttığını belirterek sanayicinin gözünün Avrupa’da olduğunu söyledi. Zeytinoğlu, “Avrupa Birliği’nin (AB) hareketlenmesini bekler olduk. Orada enflasyon düştü, faiz düşüşü de yakındır diye ümitliyiz. Tabii orada da Çin yeniden piyasaya döndü. Kızıldeniz’deki çatışmalar sebebiyle fiyatları arttı ama o artmış hali bile bizim maliyet artışımızın altında kaldı. Bizden yine ucuzlar” dedi.
İşlerin yüzde 30 kadar düştüğünü söyleyen Paslanmaz Çelik Sanayi ve İş İnsanları Derneği (PASİD) Başkanı Arslan Küçükemre de “Sanayici döviz krediye dönmüştü oraya da sıkılaştırıcı önlemler geldi. Şimdi kendi kaynaklarına döndü. İş büyütme ve yeni yatırım yok. Sanayici bu yılı kayıpsız geçirip 2025’e kadar ayakta kalmaktan başka bir şey düşünmüyor” diye konuştu. Borçluluğu yüksek şirketler için riskli bir döneme girildiğini belirten Karton Ambalaj Sanayicileri Derneği Başkanı Alican Duran ise şunları söyledi:
UZARSA SIKINTI OLUR
“Piyasada çok bariz bir sakinlik var. Eskiden bu durumlarda ihracat geliriyle ayakta durulurdu, şimdi o pazar da durdu. Durmasa bile maliyet çok arttığı için ihracat da kârlı değil artık. Finansmana erişim de yok. Şirketlerin nakit akışını iyi yönetmesi gerekiyor. Önümüzdeki üç ay böyle gider.” Kısa vadede istihdamda bir sorun olmayacağını söyleyen Duran, “Ama yılbaşına kadar böyle giderse istenmeyen senaryolar görülebilir” dedi.
KAPASİTE KULLANIM ORANI DA AZALDI
Daralmanın sinyalleri sanayicinin üretim tesislerindeki kapasite kullanımlarında da görülüyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ndan (TCMB) yapılan açıklamaya göre, imalat sanayisinde faaliyet gösteren 1777 işyeri tarafından mayıs ayı iktisadi Yönelim Anketi’ne verilen yanıtlar toplulaştırılarak değerlendirildi. Anket sonuçlarına göre, imalat sanayisi genelinde kapasite kullanım oranı, mayısta geçen aya oranla 0.4 puan azalarak yüzde 76.3 oldu. Mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı ise (KKO-MA) geçen aya göre 0.4 puan azalarak yüzde 76.6’ya geriledi.
